Somatoforme stoornissen
Wat is een somatoforme stoornis?
Een somatoforme stoornis is een stoornis waarbij lichamelijke klachten optreden die niet fysiek te verklaren zijn. Zo kun je bijvoorbeeld hartkloppingen voelen, terwijl hier geen lichamelijke oorzaak voor te vinden is. Dit proces heet somatisatie. We spreken van een somatoforme stoornis als de klachten langer dan zes maanden aanhouden en de klachten dermate ernstig zijn dat het je dagelijkse leven beïnvloedt. Hoe vaak somatoforme stoornissen precies voorkomen is niet bekend, maar vrouwen hebben er vaker last van dan mannen. Somatoforme stoornis is een overkoepelende term. In totaal zijn er zeven aandoeningen die onder de somatoforme stoornissen vallen namelijk:
· Conversiestoornis: onverklaarbare neurologische klachten zoals verlammng, epilepsie etc
· Hypochondrie: angst voor ernstige ziekten
· Pijnstoornis
· Stoornis van de lichaamsbeleving
· Somatoforme stoornis niet anderszins omschreven (NAO)
· Ongedifferentieerde somatoforme stoornis
· Somatisatiestoornis
Een somatoforme stoornis is een psychische stoornis waarbij psychische klachten zoals bijvoorbeeld stress worden omgezet in lichamelijke klachten. Een lichamelijke klacht kan bijvoorbeeld ernstige buikpijn of uitval van één van de ledematen zijn. Wanneer artsen op zoek gaan naar de fysiologische oorzaak van de lichamelijke klacht, vinden zij echter niks.
Wat is de oorzaak van een somatoforme stoornis
De oorzaak van een somatoforme stoornis is psychisch. Men heeft last van geestelijke of emotionele problemen en in de meeste gevallen komt dit door stress. Door de hoge blootstelling aan bijvoorbeeld stress of pijn gebeurt er iets in de hersenen waardoor er lichamelijke klachten ontstaan. Hoe dit proces precies in zijn werk gaat is echter nog onduidelijk.
Somatisatie komt ook vaak voor bij hypochondrie. Bij hypochondrie heeft de persoon een dusdanige angst voor het krijgen van een bepaalde ziekte waardoor hij/zij de klachten ook daadwerkelijk gaat voelen.
Symptomen van een somatoforme stoornis
De symptomen van een somatoforme stoornis kunnen erg uiteenlopen. Het voornaamste kenmerk is dat de persoon fysieke pijn of klachten ervaart die er niet daadwerkelijk zijn of waar geen lichamelijke oorzaak voor is. De persoon ervaart de klachten echter wel, dus het is niet zo dat deze klachten verzonnen of gespeeld zijn. Lichamelijke klachten bij een somatoforme stoornis kunnen zijn:
· Pijn op de borst
· Buikpijn
· Uitval van of verminderd gevoel in de ledematen
· Rugpijn
Soms is eerder wel sprake van een lichamelijke klacht geweest, bijvoorbeeld de kneuzing van een pols, alleen houden de klachten veel langer aan dan normaal gesproken het geval is. De klachten worden dan door psychische klachten in stand gehouden.
Diagnose van een somatoforme stoornis
De diagnose van een somatoforme stoornis is pas te stellen wanneer alle eventuele lichamelijke oorzaken zijn uitgesloten. De somatoforme stoornissen worden beschreven in de DSM-IV en hebben ieder een aantal criteria. DSM staat voor Diagnostic and Statistical manual of Mental disorders, een Amerikaans handboek dat in de meeste landen als standaard wordt zien bij de diagnostiek van psychische stoornissen. Indien er bij de persoon dus geen lichamelijke oorzaken gevonden kunnen worden en hij/zij voldoet aan de criteria en kenmerken zoals opgesteld in de DSM-IV, kan de persoon gediagnosticeerd worden met een somatoforme stoornis.
In de latere versie van de DSM, de DSM-5, is de categorie somatoforme stoornissen niet meer aanwezig en gewijzigd naar ‘somatische symptomen en gerelateerde stoornissen’. In de nieuwe definitie hoeven de lichamelijke klachten niet altijd onverklaard te zijn. De somatisatieklachten kunnen wel óf niet samenhangen met een lichamelijke aandoening. Belangrijker in de diagnose is hoe iemand omgaat met en zich aanpast aan de somatisatieklachten.
Behandeling
De behandeling van een somatoforme stoornis begint bij het erkennen van dat de lichamelijke klachten daadwerkelijk aanwezig zijn, maar dat deze worden veroorzaakt door psychische redenen. Omdat de klachten geen lichamelijke oorzaak hebben, is het lastig om deze te behandelen. Wel kan eventuele pijn onderdrukt worden met medicatie en kan fysiotherapie eventueel helpen bij rugpijn, gewrichtspijn of uitval van of verminderd gevoel in de ledematen. Uit verschillende onderzoeken is bovendien gebleken dan vermindering van stress kan bijdragen aan het beperken van de klachten.
Daarnaast zijn er verschillende behandelingen die kunnen helpen bij een somatoforme stoornis namelijk:
· Cognitieve gedragstherapie: leren omgaan met de klachten, de gevolgen van de klachten met aandacht voor stress management
· Psycho-educatie: wat is de oorzaak van de klachten?
· EMDR-behandeling bij trauma
· Farmacologische behandeling: medicatie
Acceptance and commitment therapie
Inclusie:
Chronische depressie waarbij CGT niet helpt
Chronische angst waarbij CGT niet helpt
Intrinsiek mentaliserend vermogen
Exclusie:
Floride psychose
Bipolaire stoornis
Verstandelijke beperking
Suicidaliteit
Persoonlijkheidstoornis met daarbij crisisgevoeligheid:
Groepsbehandeling ACT – Acceptance and commitment therapy
ACT groepsbehandeling
Veel mensen worstelen met emoties of gedachten die ze liever niet willen hebben; niemand wil pijn, verdriet, somberheid, zelfkritiek, negatieve gedachten, angst of onzekerheid in zijn leven, maar het is er wel. Het gevecht tegen emoties of gedachten die je liever niet wilt hebben kost energie en is niet te winnen. Sterker nog: de worsteling levert meer ellende op. Hoe meer je probeert negatieve emoties eronder te houden, hoe sterker ze worden.
ACT therapie helpt om uit dit gevecht te stappen. Binnen ACT wordt ervanuit gegaan dat het onvermijdelijk is dat je in je leven moeilijke zaken tegenkomt die je verhinderen om de dingen te doen die je eigenlijk écht waardenvol vindt.
ACT richt zich erop weer te leven volgens je waarden, door anders om te gaan met je problemen.
Hoe ziet de behandeling eruit?
In een kleine groep volwassenen gaan we samen aan de slag om te ontdekken wat jij belangrijk vindt in het leven. Je leert dat negatieve gevoelens bij het leven horen en je niet hoeven te beperken. Dan maak je het mogelijk om je eigen levensdoelen te bereiken. Je neemt het stuur van je leven weer in eigen hand. Het voordeel van een groepsbehandeling is dat je ziet dat je niet de enige bent die soms worstelt met het leven. Je leert van elkaar en vindt herkenning bij elkaar. We dragen zorg voor een veilige, ontspannen sfeer, waarin je kunt zijn (of worden) wie je bent.
De groep is geschikt voor mensen die worden belemmerd door angstklachten, somberheid, lichamelijke klachten (chronische pijn en vermoeidheid) en waarbij andere reguliere therapieën zoals CGT niet voldoende effectief waren. De cursus bestaat uit 8 wekelijkse sessies van 90- 120 minuten.
ACT is geen 'praat therapie'. Binnen ACT wordt er namelijk vanuit gegaan dat je beter kunt ervaren wat werkt, dan bespreken wat werkt. Er zullen veel concrete oefeningen uitgevoerd worden en er wordt vaak gebruik gemaakt van metaforen om belangrijke zaken uit te leggen.
Globaal wordt er in de ACT behandeling aan 6 thema’s gewerkt, waarbij het doel is dat je ‘psychologische flexibiliteit’ vergroot wordt. Dat wil zeggen dat vaardigheden worden aangeleerd om flexibeler met jezelf en zowel interne- als externe ervaringen om te gaan.
· Acceptatie: ruimte maken voor vervelende ervaringen en emoties;
· Defusie: gezonde afstand nemen van vervelende gedachten;
· Het Zelf: flexibel omgaan met je zelf(beeld);
· Hier en Nu: meer leven in het Hier en Nu;
· Waarden: stilstaan bij wat je echt belangrijk vindt in het leven;
· Toegewijd Handelen: actief investeren in je waarden.
De 6 thema’s waar mee gewerkt zal worden, zijn:
1. Acceptatie. Er heerst een groot taboe op dit woord en het roept vaak direct weerstand op. Daarom is het belangrijk om goed helder te krijgen wat er wordt bedoeld. Binnen de ACT betekent acceptatie dat je leert om het gevecht met je innerlijke ervaringen los te laten en te accepteren wat je denkt, voelt en ervaart. Het gaat dus niet om het accepteren van het grotere geheel zoals situaties of gebeurtenissen maar om te accepteren in het moment.
2. Defusie betekent dat je leert los te komen van je gedachten, beelden en herinneringen. Je leert je gedachten te observeren in plaats van te beschouwen als de absolute waarheid zoals bij fusie het geval is. Je ziet je gedachten voor niet meer dan wat ze zijn, namelijk gedachten.
3. Contact met het hier en nu betekent dat je je aandacht flexibel kunt brengen naar dit moment. In andere woorden, je bent je bewust van wat er hier en nu gebeurt en kunt je aandacht vernauwen, verbreden, verschuiven en vasthouden.
4. Zelf als context is een technische term die verwijst naar het deel van ons verstand dat opmerkt wat je denkt, voelt, ervaart en doet. Er wordt gewerkt aan het meer waarnemen van al dit soort ervaringen zonder dat je jezelf hiermee identificeert. Zo kunnen we steeds wat flexibeler omgaan met ons zelf(beeld).
5. Waarden zijn de zaken die écht belangrijk zijn voor jou. Dit is persoonlijk en kan niet goed of fout zijn. Waarden zijn niet hetzelfde als gedrag; je kunt het zien als de verf waarmee je gedrag wordt gekleurd. Waarden verschillen van normen, deugden en moralen: die geven aan welk gedrag goed of fout is en worden vaak van buitenaf opgelegd.
6. Toegewijd handelen is het handelen in overeenstemming met je waarden en het op een andere manier omgaan met de obstakels die je op weg daarnaartoe zult tegenkomen. Je leven wordt hiermee Waardevoller en je zult er meer voldoening uit krijgen.
Autisme spectrum stoornis
Herkennen van autisme
Artsen en onderzoekers praten al jarenlang over wat autisme nu precies is. Hoe we tegen autisme aankijken verandert ook. Kenmerken die tien jaar geleden typisch voor autisme waren, zijn dat nu bijvoorbeeld veel minder.
Autisme herken je aan kenmerken op twee gebieden:
1. Hoe je met anderen omgaat
Als je om je heen kijkt, zie je andere mensen makkelijk met elkaar omgaan. Als je autisme hebt is dat vaak veel lastiger. Praten om gewoon wat te kletsen, zonder het echt ergens over te hebben? Dat kan een hele opgave zijn. Ook kun je uitdrukkingen heel letterlijk nemen, waardoor je niet meteen snapt wat iemand bedoelt.
Je vindt het lastig om aan iemands gezicht te kunnen zien hoe die zich voelt. Net zoals je je moeilijk kunt voorstellen hoe anderen zich voelen. Die kunnen daardoor denken dat jij helemaal geen interesse voor ze hebt, of geen rekening met ze houdt. Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Dat maakt het praten en omgaan met andere mensen lastig.
2. Hoe je je gedraagt
Als je ASS hebt, ben je vaak heel nauwkeurig met dingen bezig. In het dagelijks leven heb je soms moeite om informatie te verwerken. Omdat andere mensen dingen zeggen of doen op een manier die voor jou niet logisch is.
Sommige onderwerpen vind je zo interessant, dat je bijna nergens anders aan kunt denken. Houd je bijvoorbeeld van aardrijkskunde, dan kun je uren in de atlas bladeren totdat je alle landen en hun hoofdsteden kent. Of je bent dol op honden, je weet er bijna alles van en wilt over bijna niets anders praten.
Andere dingen herhaal je juist steeds. Dat kunnen kleine bewegingen zijn, zoals het wiebelen met je voeten. Maar het kunnen ook woorden of zinnen zijn, die je vaak opnieuw zegt. Ook vind je het vaak prettig als dingen in een bepaalde volgorde en op vaste momenten gebeuren. Dit herhalen kan ervoor zorgen dat je je rustiger voelt.
Kenmerken van ASS
Er zijn geen twee mensen hetzelfde. Dat geldt ook voor mensen met ASS. Wel heb je vaak meerdere van de volgende kenmerken:
- Je hebt moeite met het omgaan met andere mensen.
- Je bent voor sommige prikkels heel gevoelig, voor andere juist niet.
- Je gaat helemaal op in dingen die je interessant vindt.
- Je kunt je niet makkelijk in anderen verplaatsen.
- Je houdt niet van onverwachte veranderingen.
- Je herhaalt sommige dingen vaak.
- Je herkent snel patronen.
Diagnose van ASS
Het is niet zo makkelijk om ASS bij iemand vast te stellen. Het is bijvoorbeeld niet in je hersenen te zien, of in je bloed. Daar komt bij dat iedereen wel wat kenmerken heeft die bij ASS kunnen horen.
Zo zijn er veel mensen die helemaal opgaan in hun hobby of interesse. Of die het moeilijk vinden om aan iemands gezicht te zien hoe die persoon zich voelt.
Krijg je steeds meer problemen op school, op je werk of in relaties met andere mensen? En herken je een paar van de kenmerken die bij ASS horen? Dan kan het zinvol zijn om dit eens verder uit te zoeken.
Je kunt als eerste naar je huisarts gaan om hierover te praten. Als die denkt dat je misschien ASS hebt, ga je naar een psycholoog of psychiater. Die zal vervolgens onderzoeken of je ASS hebt.
Diagnose bij kinderen
Na een eerste gesprek zal de psycholoog of psychiater graag meer willen weten. Er wordt dan bijvoorbeeld extra onderzoek gedaan in de vorm van vragenlijsten. Ook is het goed om te zien hoe je je in verschillende situaties gedraagt. Bijvoorbeeld tijdens het spelen met je broertje of zusje, of in de klas op school.
Ook wordt goed gekeken of je klachten niet door andere dingen komen. Als je niet reageert op wat iemand anders zegt, kan dat met ASS te maken hebben. Maar het kan ook door een probleem met je gehoor komen.
Diagnose bij volwassenen
Soms loop je je hele leven al tegen problemen aan, zonder dat je precies weet waarom. Of heb je geen grote problemen, maar merk je wel dat dingen bij jou anders lopen dan bij anderen. Het kan zo zijn dat je pas op latere leeftijd ontdekt dat je een vorm van autisme hebt.
Vaak gebeurt dat na een grote verandering, waarbij toch problemen ontstaan. Omdat er bijvoorbeeld iets verandert op je werk, of in een relatie. De autismespectrumstoornis maakt dat je hier moeilijk mee om kunt gaan. Het kan dan helpen als er een diagnose komt, zodat je ondersteuning kunt krijgen die je verder helpt.
Diagnose bij vrouwen
Autisme wordt nog vaak minder snel herkend bij meisjes en vrouwen, dan bij jongens en mannen. Sommige onderzoekers denken dat autisme bij vrouwen andere kenmerken heeft dan bij mannen. Ook lijkt het erop dat vrouwen deze kenmerken beter kunnen verbergen. De laatste jaren is hier steeds meer aandacht voor, het blijft ook een onderwerp van veel discussie.
Oorzaken van ASS
Een autismespectrumstoornis komt door een combinatie van verschillende oorzaken.
Erfelijkheid
Op basis van onderzoek wordt geschat dat bij 8 van de 10 mensen met ASS erfelijkheid een rol speelt. Er zijn nieuwere onderzoeken die schatten dat het om om 5 tot 6 op de 10 mensen gaat. Het is niet zo dat dit door een bepaald gen komt. Het gaat om honderden genen, die bij bepaalde veranderingen kunnen zorgen voor ASS.
Omgeving
Wetenschappers denken dat de omgeving ook een rol speelt. Dat betekent dat je een erfelijke aanleg kunt hebben, maar niet per se een diagnose autismespectrumstoornis hoeft te krijgen. Van sommige dingen is al wel bewezen dat ze met ASS te maken hebben. De kans op autisme is groter bij:
- tekort aan vitamine D tijdens de zwangerschap
- gebruik van sommige medicijnen tijdens de zwangerschap (antidepressiva)
- problemen tijdens de geboorte, zoals te vroeg geboren worden
- ouders die op hogere leeftijd nog kinderen krijgen.
Behandeling van ASS
Er bestaan geen behandelingen waardoor ASS verdwijnt. Dat is ook niet het doel van een behandeling. Wel kun je hulp krijgen om beter om te gaan met de gevolgen van autisme. Dingen die je zelf kunt doen, maar ook dingen die anderen in je omgeving kunnen doen.
Bij volwassenen
Op latere leeftijd kun je als gevolg van ASS ook last krijgen van andere problemen. Je bent bijvoorbeeld vaak angstig, of je hebt last van sombere gevoelens. Behandeling bij volwassen is vaak bedoeld om met zulke problemen te leren omgaan.
Diagnostiek: De diagnostiek vind plaats middels vragenlijst ( AQ vragenlijst en Rimland vragenlijst)
Er wordt een ontwikkelingsvragenlijst bij ouders of andere betrokkenen gedaan die u vanaf de babytijd heeft gekend
Behandeling; De behandeling bestaat uit
-Psycho educatie; Leren omgaan met de problemen waar u tegenaan loopt door inzichtgevende gesprekken
-Behandeling van bijkomende stoornissen zoals depressie of angst zoals hierboven beschreven
-Medicamenteuze behandeling
ADHD
Wat is ADHD? ADHD is de afkorting voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder.
Het belangrijkste kenmerk van ADHD is problemen met aandacht, impulsiviteit en hyperactiviteit. Dat betekent dat je moeite kunt hebben om je ergens op te concentreren of snel afgeleid bent, dat je dingen doet zonder erbij na te denken en dat je erg druk kunt zijn. ADHD is niet alleen een probleem van kinderen. Inmiddels weten we dat ADHD-problemen ook kunnen aanhouden als je volwassen bent. Bij volwassenen uit ADHD zich meer als onrust in het hoofd, dan in druk gedrag of bewegingsonrust. Welke soorten ADHD zijn er? ADHD uit zich op verschillende manieren, waarbij bepaalde ADHD-kenmerken de overhand hebben. Dat noemen we beelden.
Er bestaan drie beelden van ADHD:
• Gecombineerd beeld: iemand met een gecombineerd beeld is druk en impulsief en heeft daarnaast ook moeite met het vasthouden van aandacht.
• Overwegend onoplettend beeld: iemand met dit beeld heeft vooral moeite met het vasthouden van aandacht. Dit wordt vaak ‘ADD’ genoemd.
• Overwegend hyperactief impulsief beeld: iemand met dit beeld is vooral druk en gedraagt zich impulsief. ADHD als variatie op eigenschappen Mensen hebben een grote variatie van eigenschappen die van invloed zijn op hoe goed het lukt om dagelijks te functioneren. Die eigenschappen kun je beschrijven in termen van uitersten. Bijvoorbeeld van heel geconcentreerd, rustig en beheerst aan de ene kant tot afgeleid, onrustig en impulsief aan de andere kant. Beelden van ADHD vallen aan de rechterkant van deze lijn.
Diagnostiek: de diagnostiek vind plaats met vragenlijsten ( DIVA vragenlijst) en er wordt ook een ontwikkelingsvragenlijst doorgenomen samen met ouders of andere betrokkene die u vanaf de babytijd kent
Behandeling; De behandeling bestaat uit;
-Psycho educatie; Leren omgaan met de problemen waar u tegenaan loopt door inzichtgevende gesprekken
-Behandeling van bijkomende stoornissen zoals depressie of angst zoals hierboven beschreven
-Medicamenteuze behandeling: amfetaminen, antidepressiva of atomoxetine. Combinaties hiervan.
Samenwerkingspartners zijn onder meer:
-Zorgadvies Twente voor ambulante begeleiding
-Concordia Zorg; ambulante begeleiding
-Praktijk Ik ben: Psychotherapeuten praktijk in Almelo en Rijssen
-Doppazorg.
- Mediant
Verder is de praktijk onderdeel van de triagetafel samen met andere GGZ organisaties in de regio.
Via de triage tafel lopen de netwerklijnen met de gemeentelijke organisaties.